Anestezjolog to nie tylko narkoza
Większość osób kojarzy prace anestezjologa z salą operacyjną oraz podaniem znieczulenia ogólnego, potocznie zwanego narkozą. Tymczasem zakres tej specjalności lekarskiej w procesie leczenia jest dużo większa. Warto, by wiedział o tym każdy pacjent, kto przygotowuje się do operacji lub potrzebuje terapii przeciwbólowej. Zdecydowanie łatwiej to sobie uświadomić w obliczu choroby COVID-19, kiedy anestezjolodzy stali się bardzo potrzebni, bo na przykład: bez nich nie sposób wyobrazić sobie skutecznej respiroterapii.
Powszechne fakty i mity dotyczące pracy anestezjologów komentuje lek. Piotr Zydroń – specjalista anestezjolog, Kierownik Oddziału Anestezjologii w klinice Carolina Medical Center.
Anestezjolog pracuje nie tylko na bloku operacyjnym, al. również na oddziale intensywnej terapii oraz w poradni leczenia bólu. Resuscytacja na oddziałach szpitalnych także prowadzona jest przez anestezjologów – należą do szpitalnych zespołów reanimacyjnych i wzywani są tam, gdzie doszło do zatrzymania krążenia i potrzebna jest natychmiastowa pomoc.
Znieczulenie to złożony proces, dostosowywany do zmieniających się warunków operacji oraz „skrojony indywidualnie na miarę” pacjenta. Rolą anestezjologa jest sprawienie, żeby pacjent przeszedł bezpiecznie przez okres okołooperacyjny: przed, w trakcie i bezpośrednio po operacji. Jedną ze składowych znieczulenia jest leczenie bólu, natomiast pozostałe mają na celu stworzenie komfortu: pacjentowi (dlatego pacjent śpi podczas zabiegu) oraz operatorowi (np. anestezjolog celowo wywołuje zwiotczenie mięśni żeby stworzyć warunki operacyjne dla operatora. Takie działanie wymaga dalszego wspomagania pacjenta respiratorem przez anestezjologa).
Anestezjolog odpowiada za decyzję czy pacjent może zostać poddany danej operacji, biorąc pod uwagę jego stan zdrowia oraz specyfikę zabiegu – analizuje m.in. stres operacyjny, uraz tkanek, krwawienie, pozycję ciała, stymulację bólową oraz przewiduje jak zachowa się organizm w obliczu operacji. Podczas oceny lekarz skupia się również na historii wcześniejszych chorób i zabiegów, przyjmowanych lekach, wynikach badań laboratoryjnych i konsultacjach. Informacje zebrane w wywiadzie umożliwiają mu również odpowiednie przygotowanie się do monitorowania pacjenta w trakcie zabiegu oraz ocenę jakich procedur może wymagać on po operacji.
To anestezjolog dobiera odpowiednie znieczulenie, uwzględniając stan zdrowia pacjenta, rodzaj i specyfikę zabiegu operacyjnego oraz przebieg okresu pooperacyjnego (np. potrzebę wczesnej bolesnej rehabilitacji). Pacjenci są wcześniej badani i kwalifikowani do znieczulenia w specjalistycznej poradni anestezjologicznej. Po takiej kwalifikacji, jeśli nie ma żadnych przeciwskazań, pacjent zostaje dopuszczony do zabiegu. W poradni omawiane są również najbardziej odpowiednie rodzaje znieczuleń.
Większość operacji przeprowadzanych jest w znieczuleniach regionalnych, które pozwalają na wyłączenie bólu w operowanej okolicy, np. blokuje się splot ramienny do operacji w obrębie ręki, blokuje się pojedyncze nerwy (np. udowy czy kulszowy) w zabiegach na kończynie dolnej albo wykonuje znieczulenia przewodowe (podpajęczynówkowe, zewnątrzoponowe), które wyłączają czucie w dolnej połowie ciała (potocznie „od pasa w dół”). Kolejne to znieczulenie zewnątrzoponowe, które daje możliwość skutecznego leczenia bólu pooperacyjnego, ponieważ przez cienki cewnik, zostawiony w przestrzeni zewnątrzoponowej, można podawać leki znieczulające przez wiele godzin po operacji.
Dodatkowo pacjentom proponuje się znieczulenie ogólne dożylne, które daje komfort snu z zachowanym własnym oddechem (bez konieczności intubacji i podłączania do respiratora), co eliminuje dyskomfort związany z odgłosami operacji oraz wymuszonym ułożeniem ciała podczas zabiegu. Wszystkie znieczulenia wykonuj się w lekkiej sedacji, czyli pod wpływem leków, które stwarzają pacjentowi komfort, redukując stres i ból związany z samym znieczuleniem.
Poprawa komfortu życia pacjentów oraz zmniejszenie cierpienia to główne założenia w stosowaniu terapii leczenia bólu przewlekłego. Terapia przeciwbólowa jest dostosowana indywidualnie do przyczyn i stopnia nasilenia bólu. Wymaga ona również stałej kontroli samopoczucia pacjenta i nadzoru ze strony lekarza w celu oceny skuteczności leczenia. W leczeniu bólu przewlekłego można stosować formy znieczulenia regionalnego – blokady nerwów i zwojów nerwowych oraz farmakoterapię. W bólu przewlekłym często dochodzi do uszkodzenia nerwów (neuropatii), dlatego do standardowych leków przeciwbólowych dołącza się inne, np. antydepresanty i leki przeciwpadaczkowe, które mają udowodnioną skuteczność w tego typu schorzeniach.
Oprócz oceny stanu fizycznego, anestezjolog dba również o stan psychiczny pacjenta. Jest dla niego wsparciem na każdym etapie: przed zabiegiem, w trakcie, jak i po wybudzeniu. Dlatego niezwykle ważnymi cechami w tym zawodzie są empatia, zrozumienie i cierpliwość. Lekarz pomaga choremu dochodzić do siebie, stara się zapewnić mu maksymalny komfort poprzez niwelowanie bólu. Bardzo istotne jest również wsparcie jakie udziela choremu i jego bliskim dzięki rozmowom, dostarczaniu istotnych informacji czy rozwiewaniu obaw i lęków związanych z procesem leczenia.
Lek. Piotr Zydroń – specjalista anestezjolog, Kierownik Oddziału Anestezjologii w Carolina Medical Center. Ukończył Warszawski Uniwersytet Medyczny. Odbył liczne kursy, szkolenia i staże – w Polsce i za granicą. Związany z Carolina Medical Center od 2019 roku. Praktykuje w Warszawie i Londynie, gdzie pracuje na oddziale intensywnej terapii w BMI London Independent Hospital. Głównym obszarem jego zainteresowań jest zastosowanie ultrasonografii w znieczuleniach regionalnych. W pracy duży nacisk kładzie na opiekę skoncentrowaną wokół pacjenta (patient-centeredcare). Należy do organizacji European Resuscitation Council.
