30 lat Rady Głównej Instytutów Badawczych
Rada Główna Instytutów Badawczych (RGIB) w 2022 roku obchodzi swoje trzydziestolecie. Obecnie organizacja reprezentuje już 91 instytutów badawczych w Polsce, prowadzących badania naukowe na rzecz gospodarki, infrastruktury, środowiska, rolnictwa, medycyny oraz szeroko rozumianego bezpieczeństwa i nauk humanistycznych.
W poniedziałek 12 września 2022 r., podczas uroczystego posiedzenia Rady Głównej Instytutów Badawczych, które obędzie się w Auli Politechniki Warszawskiej, zostaną wyróżnione najbardziej innowacyjne i prężenie działające placówki. Podczas wydarzenia będzie również okazja do zapoznania się z najnowszymi osiągnięciami wielu instytutów badawczych, których liczne rozwiązania tworzone w zakładach naukowych, pracowniach, laboratoriach badawczych służą polskiemu społeczeństwu.
Rada Główna Instytutów Badawczych, której od 2022 roku przewodniczy prof. Henryk Skarżyński, reprezentuje interesy środowiska badawczego w Polsce i za granicą oraz uczestniczy w polityce gospodarczej i społecznej, a w szczególności naukowej i innowacyjnej. Rada Głowna Instytutów Badawczych ma za zadanie przedstawiać organom administracji państwowej swoje opinie i postulaty, mające na celu rozwiązywanie problemów wspólnych dla środowiska instytutów, jak również̇ dla rozwoju nauki, poprawy innowacyjności i efektywności gospodarki, rozwoju kadr badawczych, a w szczególności młodych naukowców czy badań i wdrożeń innowacyjnych technologii.
„Obejmując funkcję Przewodniczącego Rady Głównej Instytutów Badawczych powiedziałem, że jestem zaszczycony, że mogę reprezentować środowisko badawcze zgromadzone w tak licznej grupie jednostek naukowych i działać na jego rzecz, a tym samym mieć wpływ na promocję polskiej nauki i wdrożeń w świecie. Przede mną Radą Główną kierowali znakomici naukowcy, badacze, osoby, które dokonały wielu wdrożeń w różnych obszarach gospodarki.” – Oświadczył prof. Henryk Skarżyński – Przewodniczący Rady Głównej Instytutów Badawczych.
W ciągu 30 ostatnich lat pozycja poszczególnych instytutów ewaluowała będąc odzwierciedleniem otaczającej rzeczywistości i bardzo dużych zmian, jakie zachodziły w tych latach w Polsce. Można stwierdzić, w wielu przypadkach były to rewolucyjne zmiany w praktycznie wszystkich obszarach życia społecznego, które miały ogromny wpływ na funkcjonowanie całej nauki w tym tej, rozwijanej w instytutach badawczych.
„Zmieniające się uwarunkowania zewnętrzne nie omijały instytutów badawczych.” – Uważa prof. Henryk Skarżyński – „Zmieniające się prawo nie zawsze gwarantowało stabilne, kadencyjne, a tym samym przewidywane dla kadry instytutu i otoczenia, kierowanie poszczególnymi jednostkami. Ostatnia istotna reforma w nauce pozwoliła na wyłonienie nowej struktury zarządzania i kierowania większymi zespołami badawczymi, które mają szansę na konkurowanie o środki finansowe na arenie międzynarodowej i krajowej. Kilka lat funkcjonowania Sieci Badawczej Łukasiewicz nie pozwala na wyciągnięcie daleko idących wniosków. Zgromadzonym tam zespołom badawczym i pojedynczym liderom oraz kierownictwu należy życzliwe kibicować, by zamiary i cele, które były u podstaw powołania sieci przyniosły spodziewane efekty, dały jasny, pozytywny przekaz takiej udanej fuzji dla innych. Zdajemy sobie sprawę, że często – nie do końca zrozumiała konkurencja na arenie krajowej wytrąca napęd, który powinien być skoncentrowany do działań zewnętrznych i konkurowania o granty naukowe na arenie międzynarodowej. Należy odnotować, że pewne pozytywne zmiany w prawie, formalnie dają możliwość zacieśnienia współpracy międzyinstytutowej i międzyośrodkowej pozwalającej na uzyskanie lepszych efektów. To może i powinno być jedną z podstaw dobrego, efektywnego wykorzystywania środków oferowanych na badania i rozwój nauki przez Narodowe Centrum Nauki, Narodowe Centrum Badań Rozwoju, Agencja Badań Medycznych oraz instytucje Unii Europejskiej.” – Wyjaśnia prof. Henryk Skarżyński.
Rola sojuszu nauki i biznesu w rozwoju technologii medycznych
Instytuty badawcze, reprezentowane przez Radę Główną, nie działają w izolacji. Przez dziesięciolecia i obecnie stanowią bazę dla działalności dydaktycznej wielu uniwersytetów i szkół wyższych. Takim mocnym przykładem są chociażby instytuty medyczne, bez których w Warszawie, ale nie tylko, byłoby trudno wyobrazić sobie prowadzoną na wysokim poziome dydaktykę i praktyki przed dyplomowe w różnych specjalnościach lekarskich i zawodach medycznych. Ta współpraca przynosiła i przynosi wymierne korzyści dla każdej ze stron. Pozwala lepiej wykorzystywać zaplecze aparaturowe, potencjał badawczy i wdrożeniowy. Przede wszystkim lepiej poznają się sami naukowcy, których zespoły stają się bardziej kreatywne w rozwoju młodych kadr medycznych.
30 lat funkcjonowania Rady Głównej Instytutów Badawczych to nie jeden, a raczej kilka okresów, które można wydzielić na zasadzie – od reformy do reformy. Istotną bolączką całej nauki w Polsce, co również odnosi się do instytutów jest zapewnienie stabilnego finansowania. Przy takich nakładach, jak obecnie, trudno jest oczekiwać spektakularnych sukcesów. Jeżeli one są, a są, to efekt wielkiej pracy zespołów, otwartych głów liderów, a czasami sprzyjających okoliczności i zwykłego szczęścia, które zawsze jest potrzebne każdemu naukowcowi.
„Potwierdzeniem, że potrafimy dużo niech będzie Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, którym kieruje. W placówce od prawie 20 lat wykonywanych jest najwięcej na świecie operacji poprawiających słuch i dokonało się wiele przełomów w światowej nauce i medycynie.” – Przypomina prof. Henryk Skarżyński. – „Takich zespołów instytutowych jest więcej. Przez ostatnie cztery lata niezwykle aktywnie włączyły się one, wraz z całą Radą Główną Instytutów Badawczych, w organizację kolejnych edycji Kongresu „Zdrowie Polaków”, kreując postawy prozdrowotne wśród Polaków i promując w Polsce i na świecie najnowsze wdrożenia naukowe.” – Przypomina prof. Henryk Skarżyński.
Postęp w nauce i wdrożenia naukowe są potrzebne dla dynamicznego rozwoju żadnego społeczeństwa również polskiego. Dlatego jednym z priorytetów działalności Rady Głównej Instytutów Badawczych, na najbliższe lata, będzie koncentracja na maksymalnym wykorzystaniu potencjału, który posiadają instytuty badawcze, a także na owocnej współpracy z organami rządzącymi, samorządami, uniwersytetami i szkołami wyższymi, towarzystwami naukowymi i organizacjami pozarządowymi, by jak najlepiej realizować politykę naukową i innowacyjną Polski.
Instytuty badawcze to nie prehistoria, ale przede wszystkim przyszłość. W pierwszej kolejności, w tym trudnym czasie konieczne jest potwierdzenie nadziei żywiących tysiące pracowników naukowych. Stanowią oni wraz z zapleczem infrastrukturalnym wielki kapitał, który musi być widziany i doceniany zarówno w Polsce jak i na arenie międzynarodowej.
Jednym z inicjatorów utworzenia reprezentacji ówczesnych jednostek badawczo-rozwojowych był prof. Paweł Szewczyk, który został wybrany pierwszym Przewodniczącym Rady Głównej Jednostek Badawczo-Rozwojowych i kierował Radą w latach 1992-1995. To był trudny okres transformacji naszej gospodarki, w którym polskie przedsiębiorstwa były prywatyzowane, ale niekiedy bez potrzeby utrzymania ich polskiego zaplecza badawczego. W tym czasie prof. Paweł Szewczyk mocno akcentował potrzebę utrzymania i wzmocnienia potencjału polskich jednostek badawczo-rozwojowych.
Prof. Jerzy Wasilewski kierował Radą Główną Instytutów Badawczych w latach 1995-1998. Wiodącą uwagę zwracał on na to, że potencjał jednostek badawczo-rozwojowych nie był wówczas odpowiednio wykorzystywany i wnioskował o wyraźne określenie roli tych jednostek w założeniach polityki naukowej i proinnowacyjnej Polski. Inicjował także działania mające na celu współpracę jednostek badawczo-rozwojowych z innymi jednostkami naukowymi, np. uczelniami.
Prof. Zbigniew Śmieszek kierował Radą Główną Instytutów Badawczych w latach 1998-2007. Podejmował działania, które miały na celu umocnienie jednostek badawczo-rozwojowych jako pionu nauki ukierunkowanego na badania stosowane, tworzenie i wdrażanie nowych polskich technologii oraz rozwój innowacyjności jako podstawy gospodarki opartej na wiedzy w warunkach silnej konkurencji międzynarodowej. Służyło temu wiele inicjatyw Rady bardzo ważnych w okresie poprzedzającym wejście Polski do Unii Europejskiej i w początkowym okresie uczestnictwa Polski we wspólnocie.
Prof. dr hab. inż. Leszek Rafalski był trzecim przewodniczącym Rady Głównej Instytutów Badawczych Jednostek Badawczo-Rozwojowych, które przyjęły obecną nazwę Instytutów Badawczych, w latach 2007–2022, czyli przez 5 kadencji. We współpracy z Radą powstał wówczas projekt nowoczesnej ustawy o instytutach badawczych przyjęty przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej w 2010 roku. Rada uczestniczyła także aktywnie w pracach nad projektem Sieci Badawczej Łukasiewicz, przyjętym przez Sejm w 2019 roku oraz prezentowała aktywność instytutów badawczych w działalności na rzecz bezpieczeństwa Państwa.
